آسپیراسیون و بیوپسی مغز استخوان

بیوپسی مغز استخوان و آسپیراسیون مغز استخوان روش‌هایی برای نمونه برداری و معاینه مغز استخوان (بافت اسفنجی موجود در برخی از استخوان‌های بزرگتر) هستند

بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان نشان دهنده سالم یا ناسالم بودن مغز استخوان هستند و همچنین میزان توانایی مغز استخوان در تولید مقادیر طبیعی سلول‌های خونی را نشان می‌دهند. پزشکان از این روش‌ها برای تشخیص و مانیتور کردن بیماری‌های مربوط به خون و مغز استخوان، از جمله برخی سرطان‌ها و همچنین تب‌هایی با منشأ ناشناخته استفاده می‌کنند.

استخوان دارای یک بخش مایع و جامد است. در بیوپسی مغز استخوان، پزشک از یک سوزن برای برداشتن نمونه از قسمت جامد استخوان استفاده می‌کند. در آسپیراسیون مغز استخوان، از سوزن برای برداشتن نمونه از قسمت مایع استخوان استفاده می‌کنند.

بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان اغلب همزمان انجام می‌شوند. این دو روش را در کنار هم می‌توان آزمایش مغز استخوان نامید.

علت انجام بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان چیست؟

بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان اطلاعات دقیقی درباره وضعیت مغز استخوان و سلول‌های خونی ارائه می‌دهند.

در صورتی که آزمایش خون غیرطبیعی باشد یا اطلاعات کافی درباره مشکل مشکوک فراهم نکند‌، ممکن است پزشک آزمایش مغز استخوان را انجام دهد.

پزشک ممکن است در موارد زیر نمونه برداری آزمایش مغز استخوان را انجام دهد:

• تشخیص بیماری یا وضعیت مربوط به مغز استخوان یا سلول‌های خونی
• تعیین مرحله یا پیشرفت بیماری
• بررسی متابولیسم و میزان آهن
• کنترل روند درمان بیماری‌
• بررسی تب با منشأ ناشناخته

بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان در موارد بسیاری استفاده می‌شوند، از جمله:

• آنمی
• در شرایطی که انواع خاصی از سلول‌های خونی کمتر یا بیشتر از حد نرمال تولید می‌شوند؛ از جمله لکوپنی، لکوسیتوز، ترومبوسیتوپنی، ترومبوسیتوز، پان‌سیتوپنی و پلی‌سیتمی
• سرطان خون یا مغز استخوان از جمله لوسمی، لنفوم و میلوم متعدد
• سرطان‌هایی که از ناحیه دیگری مانند پستان به مغز استخوان انتشار یافته‌اند
• هموکروماتوز
• تب‌های با منشأ ناشناخته

بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان یکسری اطلاعات مختلف اما تکمیلی درباره سلول‌های مغز استخوان به شما ارائه می‌دهند. این دو روش معمولاً با هم انجام می‌شوند.

عوارض آسپیراسیون و بیوپسی مغز استخوان

نمونه برداری مغز استخوان معمولاً روش‌های بی‌خطری هستند. ایجاد عوارض بسیار نادر است اما می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• خونریزی بیش از حد، به ویژه در افرادی که کمبود نوع خاصی از سلول‌های خونی (پلاکت ها) را دارند.
• عفونت، به ویژه در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند.
• ناراحتی طولانی مدت در محل بیوپسی
• فرورفتگی استخوان سینه (استرنوم) طی دم شدید، که می‌تواند باعث ایجاد مشکلات قلبی یا ریوی شود.

چگونه برای انجام آزمایش آماده شویم

نمونه برداری مغز استخوان اغلب سرپایی انجام می‌شوند. معمولا آماده‌سازی خاصی لازم نیست. با این وجود، ممکن است موارد زیر لازم باشند:

• داروها و مکمل‌های مصرفی خود را به پزشک اطلاع دهید. برخی از داروها و مکمل‌ها ممکن است خطر خونریزی را بعد از بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان افزایش دهند.
• اگر برای انجام عمل استرس دارید با پزشک خود در میان بگذارید. نگرانی‌های خود در مورد عمل را با پزشک مطرح کنید. در بعضی موارد ممکن است پزشک علاوه بر ماده بی‌حسی (بی‌حسی موضعی) در محل ورود سوزن، قبل از انجام آزمایش، داروی آرام‌بخش نیز به شما بدهد.

فرآیند انجام نمونه برداری مغز استخوان

بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان را می‌توان در بیمارستان، کلینیک یا مطب پزشک انجام داد.

این دو فرایند معمولا توسط پزشک متخصص در زمینه اختلالات خونی(هماتولوژیست) یا سرطان(انکولوژیست) انجام می‌شود. نمونه‌برداری مغز استخوان به طور معمول حدود 10 دقیقه طول می‌کشد. آماده‌سازی و مراقبت‌های بعدی زمان بیشتری لازم دارند، به خصوص اگر آرامبخش درون وریدی (IV) دریافت کنید. کل زمان انجام این فرایند حدود 30 دقیقه است.

قبل از انجام نمونه‌برداری

فشار خون و ضربان قلب شما بررسی می‌شود و نوعی بیهوشی به شما داده می‌شود تا احساس راحتی کنید. اکثر افراد فقط به بیهوشی موضعی احتیاج دارند، به ویژه اینکه آسپیراسیون مغز استخوان دردی مختصر اما لحظه‌ای با شدت بالا ایجاد می‌کند. در طی انجام فرایند کاملا هشیار خواهید بود، اما محل آسپیراسیون و بیوپسی برای کاهش درد بی‌حس می‌شود.

اگر نگران احساس درد باشید، ممکن است یک داروی درون وریدی به شما داده شود تا در طول عمل مغز استخوان بصورت کامل یا جزئی آرام شوید. ناحیه‌ای که پزشک سوزن بیوپسی را وارد می‌کند علامت‌گذاری و تمیز می‌شود. نمونه مایع مغز استخوان (آسپیرات) و بافت مغز استخوان (بیوپسی) معمولاً از بالای لبه پشتی استخوان لگن (ایلیاک کرست خلفی) جمع‌آوری می‌شود. گاهی اوقات نیز ممکن است از جلوی استخوان لگن استفاده شود.

آسپیراسیون مغز استخوان -نه بیوپسی- گاهی اوقات از استخوان جناغ و یا در کودکان زیر 12 تا 18 ماه از استخوان تحتانی پا جمع‌آوری می‌شود. به شما گفته می‌شود که روی شکم یا پهلو دراز بکشید. بدن شما را با پارچه‌ای می‌پوشانند بطوریکه فقط محل انجام فرایند مشخص باشد.

آسپیراسیون مغز استخوان

آسپیراسیون مغز استخوان معمولا در ابتدا انجام می‌گیرد. پزشک برش کوچکی ایجاد می‌کند، سپس یک سوزن توخالی را از خلال استخوان به درون مغز استخوان وارد می‌کند و با کمک سرنگ متصل به سوزن، نمونه‌ای از قسمت مایع مغز استخوان را خارج می‌کند. ممکن است احساس درد تیز و سوزش مختصری داشته باشید.

آسپیراسیون فقط چند دقیقه طول می‌کشد. ممکن است چندین نمونه برداشته شود. تیم مراقبتی نمونه را بررسی می‌کند تا از مناسب بودن آن اطمینان حاصل کند. به ندرت مواردی پیش می‌آید که نمی‌توان از مایع، نمونه‌برداری کرد و در این صورت، پزشک برای تلاش دوباره سوزن را جابجا می‌کند.

بیوپسی مغز استخوان

پزشک از یک سوزن بزرگتر برای نمونه برداری از بافت جامد مغز استخوان استفاده می‌کند. سوزن بیوپسی مخصوص جمع‌آوری یک هسته از مغز استخوان (نمونه استوانه‌ای) طراحی شده است.

بعد از انجام نمونه‌برداری

برای متوقف کردن خونریزی لازم است به ناحیه‌ای که سوزن وارد شده است فشار وارد کنیم. سپس روی محل ورود سوزن بانداژ قرار می‌دهیم.

اگر بیهوشی موضعی داشته باشید از شما خواسته می‌شود 10 الی 15 دقیقه روی پشت خود دراز بکشید و به محل بیوپسی فشار وارد کنید. سپس می‌توانید مرخص شوید و روز خود را از سر بگیرید و به محض داشتن احساس بهتر، فعالیت‌های عادی خود را انجام دهید.

اگر آرام بخش درون وریدی دریافت کرده باشید، به محل ریکاوری منتقل می‌شوید. هماهنگ کنید که شخصی شما را به خانه برساند و به مدت 24 ساعت استراحت کنید.

ممکن است بعد از عمل مغز استخوان، یک هفته یا بیشتر دچار حساسیت غیرطبیعی باشید. در مورد مصرف داروهای مسکن مانند استامینوفن (تیلنول و دیگر داروها) از پزشک خود سوال کنید.

مراقبت از محل انجام نمونه برداری

بانداژ را ببندید و به مدت 24 ساعت آن را خشک نگه دارید. از دوش گرفتن، استحمام، شنا یا استفاده از وان گرم بپرهیزید. بعد از 24 ساعت می‌توانید ناحیه آسپیراسیون و بیوپسی را مرطوب کنید.

در صورت بروز موارد زیر با پزشک خود تماس بگیرید:

• خونریزی بگونه‌ای که بانداژ خیس می‌شود یا با فشار مستقیم متوقف نمی‌شود
• تب مزمن
• بدتر شدن درد یا ناراحتی
• تورم در محل انجام فرایند
• افزایش قرمزی یا ترشح مایعات از زخم (زهکشی) در محل انجام نمونه برداری

برای به حداقل رساندن خونریزی و ناراحتی، بمدت یک یا دو روز از انجام فعالیت‌های سخت یا ورزش خودداری کنید.

نتیجه نمونه برداری مغز استخوان

نمونه‌های مغز استخوان برای آنالیز به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند. پزشک معمولا طی چند روز نتایج را به شما اعلام می‌کند اما امکان دارد که طولانی‌تر شود.

در آزمایشگاه، یک هماتولوژیست و یا متخصص آنالیز بیوپسی‌ها (پاتولوژیست) نمونه‌ها را ارزیابی می‌کند تا بررسی کند که آیا مغز استخوان شما به اندازه کافی سلول‌های خونی سالم ساخته و همچنین به دنبال سلول‌های غیر طبیعی می‌گردد. این اطلاعات می‌تواند در موارد زیر به پزشک کمک کند:

• تأیید یا رد تشخیص
• تعیین چگونگی پیشرفت بیماری‌
• ارزیابی اینکه آیا شیوه درمانی کارایی دارد یا خیر

بسته به نتایج آزمایش، ممکن است به آزمایش‌های پیگیری (مانند ماموگرافی، سونوگرافی، MRI و ...) نیاز داشته باشید.