کدام داروهای شیمی درمانی منجر به ریزش موی بیماران سرطانی می‌شوند؟

از نظر بسیاری از مبتلایان به سرطان، ریزش مو از مهمترین عوارض جانبی مصرف داروهای شیمی درمانی است. تقریباً 65% بیمارانی که تحت شیمی درمانی هستند، آلوپسی و ریزش مو را تجربه می‌کنند. اما سوال اینجاست که آیا همه داروهای شیمی درمانی منجر به ریزش مو می‌شوند؟ در حالیکه بعضی از داروها منجر به ریزش مو می‌شوند برخی دیگر اثر کمتری در ریزش مو دارند. علاوه بر نوع داروی شیمی درمانی، دز داروی تجویز شده هم بر ریزش مو اثرگذار است. اولویت اصلی هر بیمار مبتلا به سرطان باید درمان و رهایی از این بیماری باشد اما دانستن علت ریزش مو در دوران شیمی درمانی، شناخت داروهایی که منجر به ریزش مو می‌شوند و زمان شروع و توقف ریزش مو در طی شیمی درمانی به شما کمک می‌کند تا با آمادگی بیشتری با این عارضه روبرو شوید.

علت ریزش مو در شیمی درمانی چیست؟

ریزش مو در طول شیمی درمانی انواع سرطان بسیار رایج است. اما بعضی روش‌های شیمی درمانی و برخی داروها تاثیر بیشتری نسبت به دیگر داروها در اختلال فولیکول‌های مو دارند. بطور کلی داروهای شیمی درمانی با ایجاد اختلال در تقسیم و رشد سلول‌هایی که به سرعت در حال رشد هستند، عمل می‌کنند. گرچه داروهای شیمی درمانی در از بین بردن سلول‌های سرطانی موثر هستند، اما به سلول‌های طبیعی بدن که به سرعت تقسیم می‌شوند نیز آسیب می‌رسانند. این آسیب شامل تخریب فولیکول‌های مو، سلول‌های دستگاه گوارش و سلول‌های مغز استخوان (کاهش گلبول‌های قرمز و سفید و پلاکت خون) است. از طرفی کراتینوسیتهای موجود در فولیکول مو سرعت تقسیم بالاتری به نسبت بسیاری از سلول‌های بدخیم دارند و خونرسانی در این بخش از بدن بسیار بالاست به همین دلیل تاثیر داروهای شیمی درمانی بر آن‌ها زیاد است.

ریزش مو در اثر شیمی درمانی به چه عواملی بستگی دارد؟

اینکه آیا دچار ریزش مو بشوید یا خیر و میزان آن چقدر باشد به عوامل زیر بستگی دارد:

• دز مصرفی داروهای شیمی درمانی (هرچه بیشتر باشد احتمال ریزش مو و آلوپسی بیشتر است)
• اینکه شیمی درمانی چند وقت یکبار انجام شود
• روش شیمی درمانی (داروهای تزریقی بیشتر از داروهای خوراکی منجر به ریزش مو می‌شوند)
• نوع داروی شیمی درمانی (بعضی داروهای سرطان و داروهای ترکیبی بیشتر باعث ریزش مو می‌شوند)
• آناتومی و سیستم بدن (گاهی دزهای مشابه در افراد متفاوت جواب می‌دهد و بعضی افراد ریزش موی بیشتری خواند داشت)

کدام داروهای شیمی درمانی بیشتر منجر به ریزش مو می‌‌شوند؟

داروهای شیمی درمانی با بیشترین خطر احتمال ریزش مو شامل موارد زیر است:

• عوامل آلکیله کننده: سیتوکسان یا سلکلوفسفامید، آیفکس(ایفسفامید)، بوسولفکس(بوسولفان) و تیوپلکس.
• آنتی بیوتیک ضد تومور: داکتینومایسن، آدریامایسین یا دوکسیل(دوکسوروبیسین)، آدامایسین.
• مهارکننده‌های توپوایزومراز: اتوپوزید، ایرینوتکان.
• عوامل آنتی میکروتوبول: تاکسول(پاکلیتاکسل)، تاکسوتر، النس(اپی روبیسین)، ایکسابپیلون، وینکاسار(وین کریستین)، وینورلبین.
• آنتی متابولیت: فلورواسیل، جمسیتابین.

کدام داروهای شیمی درمانی کمتر منجر به ریزش مو می‌شوند؟

در برخی داروهای شیمی درمانی احتمال ریزش مو کمتر از سایر داروهاست. اگرچه این داروها هم اغلب با دیگر داروهای شیمی درمانی ترکیب شده و در نهایت منجر به ریزش مو می‌شوند. این داروها شامل موارد زیر است:

• پلاتین‌ها: پاراپلاتین(کربوپلاتین)، پلاتینول(سیس پلاتین)، الوکساتین(اگزالی پلاتین).
• آنتی بوتیک آنتی تومور: بلئومایسین، میتومایسین، دزهای پایین اپی روبیسین یا دوکسوروبیسین.
• آنتی متابولیت‌ها: ترکسال، متوترکسات.
• سیکلوفسفامید خوراکی
• مهار‌ کننده‌های توپوایزومزار: میتوکسانترون، هیکامتین یا پوتاکتازول.
• عوامل آلکیله کننده: هگزالن.

زمان ریزش مو در شیمی درمانی

ریزش مو اغلب از زمان تزریق دوم شیمی درمانی آغاز می‌شود. اگرچه در افراد متفاوت این مسئله می‌تواند متفاوت باشد. ریزش مو در دوران شیمی درمانی ممکن است به آرامی شروع شود اما از یک یا دو ماه بعد از شروع شیمی درمانی سرعت بیشتری می‌گیرد. بعضی افراد تا جلسه آخر شیمی درمانی همه موهای خود را از دست نمی‌دهند بنابراین نمی‌توان یک روند ثابت را برای همه افراد پیش بینی کرد.

رشد مجدد مو معمولاً ظرف سه ماه بعد از پایان شیمی درمانی آغاز می‌شود. هنگامی که موهای فرد مجدد رشد می‌کند، اگر قبل از شیمی درمانی صاف یا فر بوده باشد معمولاً در موهای جدید هم به همان صورت رشد می‌کند. در موارد نادری هم ممکن است ریزش مجدد مو انجام نشود که این در زنانی که به سرطان سینه مبتلا بوده‌اند و ترکیبی از تاکسان استفاده کرده‌اند، دیده شده است. همچنین در بعضی زنان مبتلا به سرطان سینه، ریزش دائمی و شدید مو در اثر استفاده از داروهای شیمی درمانی فلورواسیل، اپی روبیسین و سیکلوفسفامید مشاهده شده است.

تاثیر دیگر روش‌های درمانی سرطان در ریزش مو

روش‌های درمانی جدید برای سرطان، معمولاً به نسبت شیمی درمانی ریزش کامل مو را در پی ندارند اما تغییراتی مثل نازک شدن تارهای مو و خشکی مو ایجاد می‌کنند.بعضی از روش‌های درمانی هم ممکن است بر رنگدانه‌های مو اثر گذاشته و آن را تیره کنند.

برخی از درمان‌های هورمونی که معمولاً برای سرطان پستان استفاده می‌شوند، در بعضی افراد با کم پشتی مو همراه است. بر خلاف شیمی درمانی، بعضی افراد ممکن است ماه‌ها و سالها از این داروها استفاده کنند و تغییری در موهای خود احساس نکنند.

داروهای ایمونوتراپی برای درمان سرطان، معمولاً باعث ریزش مو نمی‌شوند. اگر چه اغلب این داروها معمولاً به همراه شیمی درمانی برای درمان مبتلایان به سرطان استفاده می‌شوند.

سایر عوامل موثر در ریزش مو در بیماران سرطانی

تعدادی از داروهای غیر سرطانی وجود دارند که در صورت استفاده در دوران شیمی درمانی ممکن است اثرات داروی شیمی درمانی را تشدید کند. بعضی از این داروها شامل رتینوئیدها، داروهای ضد تیروئید، آمفتامین‌ها، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و بعضی داروهای ضد افسردگی مثل بوپروپیون هستند.

علاوه بر داروهای شیمی درمانی، سایر بیماری‌ها، جراحی یا تغییر در رژیم غذایی(رژِم‌های کم پروتئین یا کم کالری) ممکن است منجر به ریزش مو شوند. بیماری تیروئید(کم کاری یا پرکاری) نیز ممکن است باعث ریزش مو شود.